Şemsiye Fon, katılma payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm fonları kapsayan yatırım fonudur. Ayrıca şemsiye Fon, farklı yatırım stratejileri, risk-getiri profilleri ve hedef kitleleri olan birden fazla fona sahip olabilen bir yapıdır. Şemsiye Fonu, yatırımcılara portföy çeşitlendirmesi, esneklik, kolaylık ve maliyet avantajı sağlar.
Şemsiye Fonun temel özellikleri şunlardır:
- Şemsiye Fon, tek bir tüzel kişilik olarak kurulur ve yönetilir. Şemsiye Fonun içinde yer alan fonlar ise ayrı ayrı portföy yönetimi yaparlar.
- Şemsiye Fonun içinde yer alan fonlar, kendi adlarına katılma payı ihraç ederler. Katılma payları, şemsiye fonun içtüzüğünde belirlenen esaslara göre belirlenir.
- Şemsiye Fonun içinde yer alan fonlar, kendi yatırım politikalarını ve risk-getiri profillerini belirlerler. Bu sayede, yatırımcılar kendi risk tercihlerine uygun fonları seçebilirler.
- Şemsiye Fonun içinde yer alan fonlar arasında katılma payı değişimi yapılabilir. Bu sayede, yatırımcılar piyasa koşullarına göre portföylerini yeniden yapılandırabilirler.
- Şemsiye Fonun içinde yer alan fonların mali tabloları ve performans raporları ayrı ayrı hazırlanır ve yayınlanır. Yatırımcılar, bu raporlara ulaşarak fonların performansını takip edebilirler.
Şemsiye Fon Türleri
Şemsiye fonun içinde yer alan fonların yatırım araçlarına göre sınıflandırılmasıdır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) tanıtım rehberine göre, şemsiye fon türleri aşağıdaki gibidir:
- Garantili Şemsiye Fon: Uygun bir garanti veren kuruluş tarafından, fonun katılma payı sahiplerine belirli bir getiri veya anapara garantisi verilen şemsiye fondur. Garantili şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, garanti veren kuruluşun belirlediği yatırım araçlarına yatırım yaparlar.
- Katılım Şemsiye Fonu: Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, yerli ve yabancı ortaklık payları (hisse senetleri), altın, gümüş ve diğer kıymetli madenler ile danışma kurulunca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fondur. Katılım şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, katılım bankacılığı prensiplerine uygun olarak yatırım yaparlar.
- Borçlanma Araçları Şemsiye Fonu: Fon havuzundaki toplam paranın en az %80’i (belirlenen) borçlanma araçlarına yatırılmaktadır. Borçlanma araçları şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, tahvil, bono, eurobond gibi enstrümanlara yatırım yaparlar.
- Hisse Senedi Şemsiye Fonu: Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fondur. Hisse senedi şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, farklı sektörlerdeki veya farklı borsalardaki hisse senetlerine yatırım yaparlar.
- Kıymetli Madenler Şemsiye Fonu: Altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı araçları bulunduran şemsiye fondur. Kıymetli madenler şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, altın, gümüş, platin gibi kıymetli madenlere veya bunların dayanak varlık olduğu vadeli işlem sözleşmelerine yatırım yaparlar.
- Fon Sepeti Şemsiye Fonu: Farklı fonları ve borsa yatırım fonlarını kapsayan şemsiye fondur. Fon sepeti şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, portföy çeşitlendirmesi sağlamak amacıyla farklı risk-getiri profillerine sahip olan diğer fonlara yatırım yaparlar.
- Değişken Şemsiye Fonu: Portföyünün tamamını devamlı olarak değiştirebilen ve herhangi bir orana bağlı olmayan şemsiye fondur. Değişken şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, piyasa koşullarına göre farklı yatırım araçlarına yönelerek esnek bir strateji izlerler.
- Serbest Şemsiye Fonu: Portföyünün tamamını devamlı olarak değiştirebilen ve herhangi bir orana bağlı olmayan şemsiye fondur. Serbest şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, değişken şemsiye fona benzer şekilde esnek bir strateji izlerler, ancak daha yüksek risk alarak daha yüksek getiri hedeflerler.
- Korumalı Amaçlı Şemsiye Fonu: Fonun katılma payı sahiplerine belirli bir koruma sağlamak amacıyla kurulan şemsiye fondur. Korumalı amaçlı şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, portföyünün belirli bir kısmını sabit getirili araçlara, belirli bir kısmını ise değişken getirili araçlara yatırarak hem koruma hem de getiri sağlamayı amaçlarlar.
Şemsiye Fon Avantajları ve Dezavantajları
Şemsiye Fon Avantajları, şemsiye fonun yatırımcılara sağladığı faydalardır. Şemsiye fonun avantajları şunlardır:
- Portföy Çeşitlendirmesi: Şemsiye fonu, farklı yatırım araçlarına ve farklı risk-getiri profillerine sahip olan birden fazla fona yatırım yapma imkanı sunar. Bu sayede, yatırımcılar portföylerini çeşitlendirerek risklerini azaltabilir ve getirilerini artırabilirler .
- Esneklik: Şemsiye fonu, yatırımcılara piyasa koşullarına göre portföylerini yeniden yapılandırma esnekliği sağlar. Yatırımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonlar arasında katılma payı değişimi yaparak farklı yatırım stratejilerine yönelebilirler .
- Kolaylık: Şemsiye fonu, yatırımcılara tek bir tüzel kişilik altında farklı fonlara yatırım yapma kolaylığı sağlar. Yatırımcılar, tek bir içtüzük, tek bir hesap numarası, tek bir vergi numarası ve tek bir mali raporlama ile işlem yapabilirler .
- Maliyet Avantajı: Şemsiye fon, yatırımcılara maliyet avantajı sağlar. Şemsiye fonun içinde yer alan fonların kuruluş ve işletim giderleri, tek bir tüzel kişilik tarafından karşılandığı için daha düşüktür. Ayrıca, şemsiye fonun içinde yer alan fonlar arasında katılma payı değişimi yapmak için herhangi bir komisyon veya vergi ödenmez .
Şemsiye Fon Dezavantajları, şemsiye fonun yatırımcılara getirdiği olumsuzluklardır. Şemsiye fonun dezavantajları şunlardır:
- Yönetim Zorluğu: Şemsiye fonu, farklı yatırım araçlarına ve farklı risk-getiri profillerine sahip olan birden fazla fona sahip olduğu için yönetimi zor olabilir. Yatırımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonların performansını takip etmek ve portföylerini uygun şekilde ayarlamak için daha fazla zaman ve emek harcamak zorunda kalabilirler.
- Bilgi Eksikliği: Şemsiye fon, tek bir tüzel kişilik olarak kurulduğu için şeffaflığı az olabilir. Yatırımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonların yatırım politikalarını, risk-getiri profillerini ve portföy bileşimlerini tam olarak bilemeyebilirler.
- Garanti Yokluğu: Şemsiye fonu, garantili şemsiye fon hariç olmak üzere, yatırımcılara herhangi bir getiri veya anapara garantisi vermez. Yatırımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonların performansına bağlı olarak zarar edebilirler.
Şemsiye Fon Nasıl Kurulur ve İşletilir
Şemsiye Fon Kuruluşu, şemsiye fonun nasıl oluşturulduğu ve hangi kurallara tabi olduğudur. Şemsiye fon kuruluşu şunları içerir:
- Kurucu: Şemsiye fonu, portföy yönetim şirketleri tarafından kurulur. Kurucu, şemsiye fonun tüzel kişiliğini temsil eder ve şemsiye fonun içinde yer alan fonların yönetimini üstlenir .
- İçtüzük: Şemsiye fonu, tek bir içtüzük kapsamında kurulur. İçtüzük, şemsiye fonun temel özelliklerini, amaçlarını, yatırım politikalarını, katılma paylarının ihraç ve iade esaslarını, yönetim ücretlerini ve diğer hususları belirler . İçtüzük, Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) onayı ile yürürlüğe girer.
- Fonlar: Şemsiye fonun içinde yer alan fonlar, içtüzükte belirlenen esaslara göre kurulur. Fonlar, kendi adlarına katılma payı ihraç ederler ve kendi yatırım politikalarını ve risk-getiri profillerini belirlerler . Fonlar, ayrı ayrı portföy yönetimi yaparlar ve ayrı ayrı mali tablo ve performans raporu hazırlarlar.
- Katılımcılar: Şemsiye fona katılmak isteyen yatırımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonlardan birine veya birden fazlasına katılma payı alarak yatırım yapabilirler. Katılımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonların katılma paylarını almak veya iade etmek için kurucuya başvurabilirler . Katılımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonlar arasında katılma payı değişimi yapabilirler.
Şemsiye Fon İşletimi, şemsiye fonun nasıl yönetildiği ve hangi faaliyetleri yürüttüğüdür. Şemsiye fon işletimi şunları içerir:
- Portföy Yönetimi: Şemsiye fonun içinde yer alan fonların portföy yönetimi, kurucu tarafından yapılır. Kurucu, her bir fona ait portföyü, fona özgü yatırım politikasına uygun olarak yönetir . Kurucu, portföy yönetimi için profesyonel kadrolarını kullanır veya dışarıdan hizmet alabilir.
- Denetim: Şemsiye fonun denetimi, SPK tarafından yapılır. SPK, şemsiye fonun içtüzüğüne, mevzuata ve iyi niyet kurallarına uygun olarak faaliyet gösterip göstermediğini denetler. Ayrıca, şemsiye fonun mali tablo ve raporlarının doğruluğunu ve güvenilirliğini denetler.
- Raporlama: Şemsiye fonun raporlama faaliyeti, kurucu tarafından yapılır. Kurucu, şemsiye fona ve şemsiye fonun içinde yer alan fonlara ait mali tablo ve performans raporlarını hazırlar ve yayınlar. Kurucu, ayrıca şemsiye fona ve şemsiye fonun içinde yer alan fonlara ilişkin bilgileri katılımcılara ve kamuoyuna duyurur.
Şemsiye Fon Yatırımı Nasıl Yapılır ve Nelere Dikkat Edilmelidir
Şemsiye Fon Yatırımı, şemsiye fona katılmak isteyen yatırımcıların izlemesi gereken adımlardır. Şemsiye fon yatırımı şunları içerir:
- Yatırım Hedefi Belirleme: Şemsiye fon yatırımına başlamadan önce, yatırımcıların kendi yatırım hedeflerini, risk tercihlerini, beklentilerini ve yatırım sürelerini belirlemeleri gerekir. Bu sayede, yatırımcılar kendilerine uygun olan şemsiye fon türünü ve şemsiye fonun içinde yer alan fonları seçebilirler.
- Şemsiye Fon Araştırma: Şemsiye fon yatırımına karar verdikten sonra, yatırımcıların şemsiye fon hakkında detaylı bir araştırma yapmaları gerekir. Yatırımcılar, şemsiye fonun kurucusunu, içtüzüğünü, yatırım politikasını, yönetim ücretlerini, performansını, riskini ve diğer hususları incelemelidir. Ayrıca, yatırımcılar, şemsiye fonun içinde yer alan fonların da aynı şekilde araştırılmasını yapmalıdır.
- Şemsiye Fon Alım Satım: Şemsiye fonu araştırmasını tamamladıktan sonra, yatırımcılar şemsiye fona katılma payı alarak yatırım yapabilirler. Şemsiye fona katılma payı almak için, yatırımcıların kurucuya başvurarak hesap açtırmaları ve katılma payının satış fiyatından alım işlemi yapmaları gerekir. Şemsiye fonda katılma payını iade etmek için ise, yatırımcıların kurucuya başvurarak iade işlemi yapmaları ve katılma payının geri alım fiyatından satış işlemi yapmaları gerekir.
- Şemsiye Fon Takip: Şemsiye fona yatırım yaptıktan sonra, yatırımcıların şemsiye fonun ve şemsiye fonun içinde yer alan fonların performansını ve portföy bileşimini düzenli olarak takip etmeleri gerekir. Yatırımcılar, kurucunun yayınladığı mali tablo ve raporlara ulaşarak bu bilgileri edinebilirler. Ayrıca, yatırımcılar piyasa koşullarındaki değişikliklere göre portföylerini yeniden yapılandırabilirler.
Şemsiye Fon Yatırımına Dikkat Edilmesi Gerekenler, şemsiye fona yatırım yaparken karşılaşılabilecek riskler ve sorunlardır. Şemsiye fona yatırım yaparken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
- Risk Faktörleri: Şemsiye fona yatırım yaparken, şemsiye fonun ve şemsiye fonun içinde yer alan fonların maruz kaldığı risk faktörlerinin bilinmesi gerekir. Bu risk faktörleri arasında piyasa riski, faiz riski, kur riski, likidite riski, kredi riski ve operasyonel risk gibi unsurlar bulunur. Yatırımcılar, bu risk faktörlerinin portföy değerlerini olumsuz etkileyebileceğinin farkında olmalıdır.
- Garanti Yokluğu: Şemsiye fona yatırım yaparken, garantili şemsiye fon hariç olmak üzere, şemsiye fonun ve şemsiye fonun içinde yer alan fonların yatırımcılara herhangi bir getiri veya anapara garantisi vermediğinin bilinmesi gerekir. Yatırımcılar, şemsiye fona yatırım yaparken zarar edebileceklerinin farkında olmalıdır.
- Vergi Uygulaması: Şemsiye fona yatırım yaparken, şemsiye fonun ve şemsiye fonun içinde yer alan fonların vergi uygulamasının bilinmesi gerekir. Şemsiye fona yatırım yapmak, gelir vergisi kanunu açısından menkul sermaye iradı elde etmek anlamına gelir. Bu nedenle, yatırımcılar, şemsiye fona yatırım yaparken elde ettikleri kazançlardan stopaj vergisi kesintisi yapılacağının farkında olmalıdır.
