Fon, genel bir tanım yapmak gerekirse, bir kurumu finanse etmek, ya da belli bir işin yürümesini sağlamak için, gerektiği zaman harcanmak üzere ayrılan paraya denir. Fonlar, yatırım araçları arasında önemli bir yere sahiptir. Yatırımcılar, fonlara katılarak, hisse senedi, tahvil, döviz, altın gibi çeşitli varlıklara yatırım yapabilirler. Fonlar, portföy yöneticileri tarafından yönetilir ve yatırımcılara katılma payı adı verilen değerli kâğıtlar karşılığında getiri sağlarlar.
Fonlar, farklı özelliklere ve risk-getiri profillerine göre sınıflandırılabilirler. A tipi fonlar, en az %25 hisse senedi içeren fonlardır ve riskli ama yüksek getirili fonlardır. B tipi fonlar ise hisse senedi içermeyen veya %25’ten az hisse senedi içeren fonlardır ve daha az riskli ama daha düşük getirili fonlardır. Fonların alt türleri arasında menkul kıymet yatırım fonları, serbest yatırım fonları, gayrimenkul yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, girişim sermayesi yatırım fonları ve şemsiye fonlar sayılabilir.
Fon alım satım işlemleri, borsalar veya bankalar üzerinden yapılabilir. Fon almak veya satmak isteyen yatırımcılar, belirli işlem saatleri içinde piyasa fiyat hareketlerini takip ederek alış veya satış emri verebilirler. Fon almak veya satmak için çok büyük meblağlara ihtiyaç yoktur. Küçük tutarlarla da fonlara katılabilir ve çeşitli yatırım araçlarına erişim sağlayabilirsiniz.
Bu makalede, fon nedir, nasıl alınır ve satılır, hangi türleri vardır ve nasıl getiri sağlar sorularına cevap vermeye çalışacağız. Ayrıca fonların avantajları ve dezavantajları nelerdir, hangi kriterlere göre karşılaştırılmalıdır ve hangi riskler taşıdıkları konularına da değineceğiz.
Menkul Kıymet Yatırım Fonları Nedir ve Türleri Nelerdir?
Menkul kıymet yatırım fonları (MKYF), portföyünde menkul kıymet bulunduran yatırım fonlarıdır. Menkul kıymet, borsada işlem gören veya görmeyen, sahibine belli haklar sağlayan değerli kâğıtlardır. Hisse senedi, tahvil, bono, repo, varant, opsiyon gibi araçlar menkul kıymet örnekleridir.
MKYF’ler, portföylerindeki menkul kıymetlerin türüne ve oranına göre A tipi veya B tipi olarak ayrılırlar. A tipi MKYF’ler, portföy değerinin en az %25’i hisse senedinden oluşan fonlardır. B tipi MKYF’ler ise portföy değerinin %25’ten azı hisse senedinden oluşan veya hiç hisse senedi içermeyen fonlardır.
A tipi MKYF’ler, yüksek riskli ama yüksek getirili fonlardır. Hisse senedi fiyatlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak fon değeri de değişir. A tipi MKYF’ler, uzun vadeli yatırım yapan ve risk alabilen yatırımcılar için uygundur. A tipi MKYF’lerin alt türleri arasında hisse senedi yoğun fonlar, sektör fonları, endeks fonları, değişken fonlar ve korunma amaçlı fonlar sayılabilir.
B tipi MKYF’ler, düşük riskli ama düşük getirili fonlardır. Portföyünde tahvil, bono, repo gibi sabit getirili menkul kıymetler bulundururlar. B tipi MKYF’ler, kısa vadeli yatırım yapan ve riskten kaçınan yatırımcılar için uygundur. B tipi MKYF’lerin alt türleri arasında likit fonlar, kısa vadeli borçlanma araçları fonları, uzun vadeli borçlanma araçları fonları, karma fonlar ve yabancı menkul kıymetler fonları sayılabilir.
Serbest Yatırım Fonu Nedir?
Serbest yatırım fonu (SYF), portföy yöneticisinin serbestçe karar verebildiği ve herhangi bir sınırlamaya tabi olmadığı bir yatırım fonu türüdür. SYF’ler, portföyünde her türlü varlık bulundurabilir ve piyasa koşullarına göre strateji değiştirebilirler. SYF’ler, yüksek riskli ama yüksek getirili fonlardır.
SYF’lerin en önemli özelliği kaldıraç kullanabilmeleridir. Kaldıraç, yatırımcının sahip olduğu sermayeden daha fazla miktarda işlem yapabilmesini sağlayan bir sistemdir. Örneğin 1:10 kaldıraç oranı ile 1000 TL ile 10.000 TL değerinde işlem yapılabilir. Kaldıraç kullanmak hem kar hem de zarar potansiyelini arttırır.
SYF’lerin bir diğer özelliği ise açığa satış yapabilmeleridir. Açığa satış, elinde olmayan bir varlığı satmak ve daha sonra düşük fiyattan geri almak suretiyle kar elde etmeye çalışmak anlamına gelir. Örneğin 10 TL’den 100 adet hisse açığa satan bir yatırımcı, hissenin fiyatı 8 TL’ye düştüğünde geri alarak 200 TL kar edebilir. Açığa satış yapmak da hem kar hem de zarar potansiyelini arttırır.
SYF’lerin bir diğer özelliği ise türev araçlar kullanabilmeleridir. Türev araçlar, dayanak varlığın fiyatına bağlı olarak değer kazanan veya kaybeden sözleşmelerdir. Opsiyon, varant, vadeli işlem ve swap gibi araçlar türev araç örnekleridir. Türev araçlar, yatırımcılara hem spekülatif hem de korunma amaçlı işlem yapma imkanı sunar. Türev araçlar kullanmak da hem kar hem de zarar potansiyelini arttırır.
SYF’ler, yukarıda sayılan özellikleri nedeniyle yüksek riskli ama yüksek getirili fonlardır. SYF’ler, piyasa koşullarına göre farklı stratejiler uygulayarak hem yükselişte hem de düşüşte kazanç sağlamayı hedeflerler. SYF’ler, deneyimli ve risk alabilen yatırımcılar için uygundur. SYF’lerin getirileri, portföy yöneticisinin performansına ve piyasa hareketlerine bağlıdır.
Gayrimenkul Yatırım Fonu Nedir?
Gayrimenkul yatırım fonu (GYF), portföyünde gayrimenkul veya gayrimenkule dayalı projeler bulunduran bir yatırım fonu türüdür. GYF’ler, gayrimenkul sektöründeki gelişmelerden faydalanmak isteyen yatırımcılara hitap eder. GYF’ler, orta ve uzun vadeli yatırım yapan ve düzenli gelir elde etmek isteyen yatırımcılar için uygundur.
GYF’lerin en önemli özelliği, gayrimenkul alım satımında ortaya çıkan vergi, harç ve komisyon gibi maliyetleri azaltmalarıdır. GYF’ler, gayrimenkul alım satımında katma değer vergisi (KDV) ve damga vergisi ödemezler. Ayrıca GYF’lerin hisse senetleri borsada işlem görürken sadece %0,1 oranında BSMV öderler.
GYF’lerin bir diğer özelliği ise gayrimenkullerin değer artışından ve kira gelirinden pay sahiplerine dağıtılmasıdır. GYF’ler, portföy değerinin en az %80’i kadarını gayrimenkul veya gayrimenkule dayalı projelere yatırırlar. Bu gayrimenkullerin değer artışından elde edilen kazançlar, fonun net varlık değerini arttırır. Ayrıca bu gayrimenkullerin kira gelirleri de fonun gelirini arttırır. GYF’ler, bu gelirleri belirli aralıklarla pay sahiplerine dağıtırlar.
GYF’lerin bir diğer özelliği ise çeşitlendirme imkanı sunmalarıdır. GYF’ler, portföyünde farklı bölgelerde, farklı nitelikte ve farklı amaçlara hizmet eden gayrimenkuller bulundurabilirler. Örneğin bir GYF’nin portföyünde İstanbul’da bir AVM, Ankara’da bir ofis binası, Antalya’da bir otel ve İzmir’de bir konut projesi olabilir. Bu sayede GYF’ler, tek bir gayrimenkule bağlı kalmazlar ve farklı sektörlerden gelir elde edebilirler.
GYF’ler, yukarıda sayılan özellikleri nedeniyle orta ve uzun vadeli yatırım yapan ve düzenli gelir elde etmek isteyen yatırımcılar için uygundur. GYF’ler, gayrimenkul sektöründeki gelişmelerden faydalanmak için bir alternatif yoldur. GYF’lerin getirileri, portföyündeki gayrimenkullerin değer artışı ve kira gelirine bağlıdır.
Emeklilik Yatırım Fonu Nedir?
Emeklilik yatırım fonu (EYF), bireysel emeklilik sistemi (BES) kapsamında oluşturulan bir yatırım fonu türüdür. EYF’ler, katılımcıların emeklilik dönemlerinde gelir sağlamak amacıyla birikim yapmalarına olanak tanır. EYF’ler, devlet katkısı, vergi avantajı ve esneklik gibi faydalar sunar.
EYF’lerin en önemli özelliği, devlet katkısı sağlamalarıdır. BES’e katılan herkes, yatırdığı tutarın %25’i kadar devlet katkısı alır. Devlet katkısı, katılımcının hesabına ayrı bir fon olarak yatırılır ve belirli şartlar altında kullanılabilir. Devlet katkısının tamamını alabilmek için en az 10 yıl sistemde kalmak ve 56 yaşını doldurmak gerekir.
EYF’lerin bir diğer özelliği ise vergi avantajı sağlamalarıdır. BES’e katılanlar, brüt ücretlerinin %15’i kadar olan kısmı gelir vergisi matrahından düşebilirler. Bu sayede daha az vergi öderler. Ayrıca BES’ten emekli olanlar, birikimlerini toplu olarak veya aylık olarak alabilirler. Toplu olarak alanlar, birikimlerinin %5’ini vergi olarak öderken, aylık olarak alanlar ise vergisiz gelir elde ederler.
EYF’lerin bir diğer özelliği ise esneklik sunmalarıdır. BES’e katılanlar, istedikleri zaman sistemden ayrılabilir veya başka bir emeklilik şirketine geçebilirler. Ayrıca katkı paylarını istedikleri zaman arttırabilir veya azaltabilirler. Ayrıca portföylerindeki fon dağılımını da istedikleri zaman değiştirebilirler.
EYF’ler, yukarıda sayılan özellikleri nedeniyle uzun vadeli yatırım yapan ve emeklilik döneminde gelir sağlamak isteyen yatırımcılar için uygundur. EYF’ler, farklı risk-getiri profillerine göre sınıflandırılabilirler. Emeklilik şirketleri, katılımcılara esnek, standart, korumalı, garantili ve likit gibi farklı fon seçenekleri sunarlar. EYF’lerin getirileri, portföyündeki varlıkların performansına bağlıdır.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonu Nedir?
Girişim sermayesi yatırım fonu (GSYF), portföyünde girişim sermayesi yatırım ortaklıkları (GSYO) veya girişim sermayesi yatırım projeleri (GSYP) bulunduran bir yatırım fonu türüdür. GSYF’ler, yeni kurulmuş veya büyüme potansiyeli olan şirketlere sermaye sağlayarak, onların gelişimine katkıda bulunur. GSYF’ler, yüksek riskli ama yüksek getirili fonlardır.
GSYF’lerin en önemli özelliği, girişimcilik ekosistemini desteklemeleridir. GSYF’ler, yeni fikirleri, teknolojileri veya iş modelleri olan girişimcilere finansman, mentorluk, ağ ve danışmanlık gibi hizmetler sunarlar. Bu sayede girişimciler, işlerini büyütebilir, rekabet edebilir ve istihdam yaratabilirler.
GSYF’lerin bir diğer özelliği ise yüksek getiri potansiyeli sunmalarıdır. GSYF’ler, girişim sermayesi yatırımı yaptıkları şirketlerin değer artışından veya çıkış stratejilerinden kazanç sağlarlar. Çıkış stratejileri, girişim sermayesi yatırımcısının yatırımını geri almak için uyguladığı yöntemlerdir. Çıkış stratejileri arasında halka arz, satış, birleşme ve devralma gibi seçenekler vardır.
GSYF’lerin bir diğer özelliği ise uzun vadeli yatırım gerektirmeleridir. GSYF’ler, girişim sermayesi yatırımı yaptıkları şirketlerin olgunlaşması ve değer kazanması için belirli bir süre beklemek zorundadırlar. Bu süre genellikle 5-10 yıl arasında değişir. Bu nedenle GSYF’ler, sabırlı ve risk alabilen yatırımcılar için uygundur.
GSYF’ler, yukarıda sayılan özellikleri nedeniyle yüksek riskli ama yüksek getirili fonlardır. GSYF’ler, girişimcilik ekosistemine katkıda bulunmak ve yeni fırsatlar yakalamak isteyen yatırımcılar için uygundur. GSYF’lerin getirileri, girişim sermayesi yatırımı yaptıkları şirketlerin başarısına ve çıkış stratejilerine bağlıdır.
Şemsiye Fon Nedir?
Şemsiye fon, birden fazla alt fona sahip olan bir yatırım fonu türüdür. Ayrıca şemsiye fon, tek bir tüzel kişilik olarak kurulur ve alt fonlar da bu tüzel kişiliğin bölümleri olarak faaliyet gösterirler. Şemsiye fon, alt fonlara ortak bir yönetim, denetim, muhasebe ve hukuki altyapı sağlar.
Şemsiye fonun en önemli özelliği, yatırımcılara çeşitlendirme imkanı sunmasıdır. Şemsiye fonun alt fonları, farklı varlık sınıfları, sektörler, bölgeler, stratejiler veya risk-getiri profillerine göre oluşturulabilir. Yatırımcılar, tek bir şemsiye fon içinde birden fazla alt fona katılabilir ve portföylerini istedikleri şekilde dağıtabilirler.
Şemsiye fonun bir diğer özelliği ise esneklik sağlamasıdır. Şemsiye fonun alt fonları arasında kolayca geçiş yapılabilir. Yatırımcılar, piyasa koşullarına veya risk tercihlerine göre alt fon değiştirebilir veya yeni alt fonlara katılabilirler. Ayrıca şemsiye fonun alt fonları arasında geçiş yapmak vergi avantajı da sağlar. Şemsiye fonun alt fonları arasında geçiş yapmak, vergi matrahını arttırmaz.
Şemsiye fonun bir diğer özelliği ise maliyet avantajı sağlamasıdır. Şemsiye fon, tek bir tüzel kişilik olarak kurulduğu için kuruluş ve işletme maliyetleri düşüktür. Ayrıca şemsiye fonun alt fonları arasında geçiş yapmak da ek maliyet gerektirmez.
Şemsiye fon, yukarıda sayılan özellikleri nedeniyle çeşitlendirme, esneklik ve maliyet avantajı sunan bir yatırım fonu türüdür. Şemsiye fon, farklı ihtiyaç ve beklentilere sahip yatırımcılar için uygundur. Şemsiye fonun getirileri, alt fonlardaki varlıkların performansına bağlıdır.
Fon, bir kurumu finanse etmek veya belli bir işin yürümesini sağlamak için ayrılan para anlamına gelir. Yatırım amaçlı kullanılan fonlar ise yatırımcılardan toplanan paralarla oluşturulan portföylerdir. Fonlar, portföy yöneticileri tarafından yönetilir ve yatırımcılara katılma payı karşılığında getiri sağlarlar.
Fonlar, farklı özelliklere ve risk-getiri profillerine göre sınıflandırılabilirler. Bu makalede ele aldığımız fon türleri şunlardır:
- Menkul kıymet yatırım fonları: Portföyünde menkul kıymet bulunduran fonlardır. A tipi ve B tipi olarak ayrılırlar.
- Serbest yatırım fonları: Portföy yöneticisinin serbestçe karar verebildiği fonlardır. Kaldıraç, açığa satış ve türev araçlar kullanabilirler.
- Gayrimenkul yatırım fonları: Portföyünde gayrimenkul veya gayrimenkule dayalı projeler bulunduran fonlardır. Vergi, harç ve komisyon maliyetlerini azaltırlar.
- Emeklilik yatırım fonları: Bireysel emeklilik sistemi kapsamında oluşturulan fonlardır. Devlet katkısı, vergi avantajı ve esneklik sunarlar.
- Girişim sermayesi yatırım fonları: Portföyünde girişim sermayesi yatırım ortaklıkları veya projeleri bulunduran fonlardır. Girişimcilik ekosistemini desteklerler ve yüksek getiri potansiyeli sunarlar.
- Şemsiye fonlar: Birden fazla alt fona sahip olan fonlardır. Çeşitlendirme, esneklik ve maliyet avantajı sunarlar.
Fon alım ve satım işlemleri, borsalar veya bankalar üzerinden yapılabilir. Ayrıca, fon almak veya satmak için çok büyük meblağlara ihtiyaç yoktur. Küçük tutarlarla da fonlara katılabilir ve çeşitli yatırım araçlarına erişim sağlayabilirsiniz.
Fonlar, yatırımcılara farklı seçenekler sunan ve getiri sağlayan yatırım araçlarıdır. Fon seçerken, risk-getiri profili, portföy dağılımı, yönetim ücreti, performansı, vergi durumu gibi kriterlere dikkat etmek gerekir. Fonlar, yatırımcının ihtiyaç ve beklentilerine uygun olanları tercih etmesi halinde başarılı sonuçlar verebilir.
Yorumlar 7