Girişim Sermayesi Yatırım Fonu Nedir ve Nasıl Kurulur?

Girişim sermayesi yatırım fonu, yüksek büyüme potansiyeli taşıyan ancak banka kredisi veya halka arz gibi geleneksel finansman kaynaklarına erişimi olmayan şirketlere uzun vadeli sermaye sağlayan bir yatırım aracıdır. Girişim sermayesi yatırım fonları, genellikle teknoloji, sağlık, eğitim, enerji gibi yenilikçi ve dinamik sektörlerde faaliyet gösteren şirketlere yatırım yaparlar. Girişim sermayesi yatırım fonları, yatırım yaptıkları şirketlere sadece finansal destek değil, aynı zamanda yönetim, pazarlama, strateji, iş geliştirme gibi konularda da danışmanlık ve mentorluk hizmeti verirler.

Girişim sermayesi yatırım fonunun tarihi, 1946 yılında ABD’de kurulan American Research and Development Corporation (ARDC) ile başlar. ARDC, Massachusetts Institute of Technology (MIT) ile işbirliği içinde, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde ortaya çıkan teknolojik gelişmeleri ticarileştirmek için kurulmuş bir fondu. ARDC’nin en önemli başarılarından biri, 1957 yılında 70 bin dolar karşılığında %70 hisse aldığı Digital Equipment Corporation (DEC) adlı bir bilgisayar şirketi oldu. DEC, 1968 yılında halka arz edildiğinde, ARDC’nin hisselerinin değeri 355 milyon dolara ulaştı. Bu olay, girişim sermayesi yatırım fonlarının potansiyelini gösteren bir örnek oldu.

Girişim sermayesi yatırım fonunun önemi, hem girişimciler hem de ekonomi için büyüktür. Girişimciler için girişim sermayesi yatırım fonları, hayallerini gerçekleştirmek için ihtiyaç duydukları finansal kaynağı ve iş ortağını sağlar. Girişim sermayesi yatırım fonları sayesinde, girişimciler risk alabilir, yenilikçi ürün ve hizmetler geliştirebilir, rekabet avantajı sağlayabilir ve küresel pazarlara açılabilirler. Ekonomi için girişim sermayesi yatırım fonları, istihdam, üretim, ihracat, vergi gelirleri gibi makroekonomik göstergeleri olumlu yönde etkiler. Girişim sermayesi yatırım fonları ayrıca, teknolojik gelişme, bilgi birikimi, sosyal fayda gibi mikroekonomik katkılar da sağlar.

Türkiye’de girişim sermayesi yatırım fonunun durumu ise henüz istenilen seviyede değildir. Türkiye’de girişim sermayesi yatırım fon sektörü 1980’li yıllarda ortaya çıkmış ancak 2000’li yıllarda ivme kazanmıştır. Türkiye’de yatırım fonu sektörünün gelişmesine katkı sağlayan faktörler arasında; ekonomik büyüme, genç nüfus, dinamik girişimcilik ekosistemi, teknolojik altyapı ve devlet teşvikleri sayılabilir. Ancak Türkiye’de girişim sermayesi yatırım fon sektörünün karşılaştığı sorunlar da mevcuttur. Bunlar arasında; yeterli yatırım fırsatı bulunmaması, yasal ve vergisel düzenlemelerin eksikliği, girişimcilerin bilinç ve beceri düzeyinin düşüklüğü, çıkış stratejilerinin zorluğu ve küresel rekabet baskısı sayılabilir.

Girişim Sermayesi Yatırım Fonunun Özellikleri

Girişim sermayesi yatırım fonu, birçok yatırımcının bir araya gelerek oluşturduğu bir havuzdan oluşur. Bu yatırımcılar, girişim sermayesi yatırım fonunun yönetimini profesyonel bir ekip olan girişim sermayesi şirketine (venture capital firm) emanet ederler. Girişim sermayesi şirketi, yatırım yapılacak şirketleri seçer, yatırım sürecini yönetir ve yatırım sonrası destek verir. Girişim sermayesi şirketi, yatırım yaptığı şirketlerden kar payı veya hisse satışı yoluyla gelir elde eder.

Girişim sermayesi yatırım fonları, genellikle aşağıdaki aşamalardan oluşur:

Tohum Aşaması (Seed Stage): Bu aşamada, girişim sermayesi yatırım fonları, henüz ürün veya hizmet geliştirmemiş veya piyasaya sürmemiş ancak fikri olan girişimcilere küçük miktarlarda yatırım yapar. Bu aşamanın amacı, girişimcinin fikrini test etmesine ve prototip oluşturmasına yardımcı olmaktır. Tohum aşamasında yapılan yatırımlar genellikle 50 bin ila 500 bin dolar arasındadır.
Erken Aşama (Early Stage): Bu aşamada, girişim sermayesi yatırım fonları, ürün veya hizmetini piyasaya sürmüş ancak henüz karlılık sağlamamış girişimcilere daha büyük miktarlarda yatırım yapar. Bu aşamanın amacı, girişimcinin ürün veya hizmetini geliştirmesine, pazar payı kazanmasına ve gelir modeli oluşturmasına yardımcı olmaktır. Erken aşamada yapılan yatırımlar genellikle 500 bin ila 5 milyon dolar arasındadır.
Büyüme Aşaması (Growth Stage): Bu aşamada, girişim sermayesi yatırım fonları, ürün veya hizmeti kanıtlanmış ve karlılık sağlamış ancak daha fazla büyümek için sermayeye ihtiyaç duyan girişimcilere çok daha büyük miktarlarda yatırım yapar. Bu aşamanın amacı, girişimcinin ürün veya hizmetini ölçeklendirmesine, yeni pazarlara açılmasına ve rekabet gücünü artırmasına yardımcı olmaktır. Büyüme aşamasında yapılan yatırımlar genellikle 5 milyon ila 50 milyon dolar arasındadır.

Girişim sermayesi yatırım fonunun avantajları şunlardır:

Girişimciler için finansal kaynak sağlar: Girişim sermayesi yatırım fonu, girişimcilerin işlerini kurmak ve büyütmek için ihtiyaç duydukları finansal kaynağı sağlar. Girişimciler, banka kredisi gibi borçlanma yoluna gitmek yerine, girişim sermayesi yatırım fonundan aldıkları sermaye ile işlerini daha rahat ve esnek bir şekilde yönetebilirler.
Girişimciler için danışmanlık ve mentorluk sağlar: Girişim sermayesi yatırım fonları, girişimcilerin sadece finansal destek değil, aynı zamanda işletme yönetimi, pazarlama, strateji, iş geliştirme gibi konularda da danışmanlık ve mentorluk sağlar. Girişim sermayesi yatırım fonları, girişimcilerin karşılaştıkları zorlukları aşmalarına, fırsatları değerlendirmelerine ve işlerini daha verimli ve başarılı bir şekilde yürütmelerine yardımcı olur.
Girişimciler için ağ oluşturma imkanı sağlar: Girişim sermayesi yatırım fonu, girişimcilerin sektördeki diğer girişimciler, yatırımcılar, müşteriler, tedarikçiler, ortaklar gibi paydaşlarla tanışmalarına ve işbirliği yapmalarına imkan sağlar. Girişim sermayesi yatırım fonları, girişimcilerin işlerini büyütmek için gerekli olan ağını genişletmelerine ve güçlendirmelerine katkıda bulunur.

Girişim sermayesi yatırım fonunun dezavantajları şunlardır:

Girişimciler için hisse kaybı anlamına gelir: Girişim sermayesi yatırım fonu, girişimcilerden karşılığında hisse talep eder. Bu da, girişimcilerin işlerinin bir kısmını veya tamamını kaybetmeleri anlamına gelir. Girişimciler, girişim sermayesi yatırım fonundan aldıkları sermaye ile işlerini büyütseler de, hisselerinin değeri artsa da, bu hisselerin bir kısmını veya tamamını geri alamazlar.
Girişimciler için kontrol kaybı anlamına gelir: Girişim sermayesi yatırım fonu, girişimcilerden aldığı hisse oranına göre işlerinin yönetimine katılır. Bu da, girişimcilerin işlerinin üzerindeki kontrolünü azaltır. Girişimciler, girişim sermayesi yatırım fonunun beklenti ve taleplerine uyum sağlamak zorunda kalabilirler. Girişim sermayesi yatırım fonu ile girişimciler arasında görüş ayrılıkları veya çatışmalar yaşanabilir.
Girişimciler için baskı anlamına gelir: Girişim sermayesi yatırım fonu, girişimcilerden aldığı sermayenin karşılığında belirli bir süre içinde yüksek bir getiri bekler. Bu da, girişimciler üzerinde büyük bir baskı oluşturur. Girişimciler, girişim sermayesi yatırım fonunun hedeflerine ulaşmak için daha fazla çalışmak, daha fazla risk almak ve daha hızlı büyümek zorunda kalabilirler. Bu da, girişimcilerin işlerini istedikleri gibi yönlendirememelerine veya işlerinden keyif almamalarına neden olabilir.

Girişim Sermayesi Yatırım Fonu Kurma Süreci

Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin izlemesi gereken adımlar şunlardır:

Yatırım stratejisi belirlemek: Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin ilk olarak yapması gereken şey, yatırım stratejisi belirlemektir. Yatırım stratejisi, girişim sermayesi yatırım fonunun hangi sektör, bölge, aşama ve büyüklükteki şirketlere yatırım yapacağını, ne kadar süre içinde ne kadar getiri beklediğini ve nasıl bir çıkış stratejisi izleyeceğini içerir. Yatırım stratejisi, girişim sermayesi yatırım fonunun vizyonunu, misyonunu ve hedeflerini ortaya koyar.
Yönetim ekibi oluşturmak: Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin ikinci olarak yapması gereken şey, yönetim ekibi oluşturmaktır. Yönetim ekibi, girişim sermayesi yatırım fonunun operasyonel ve finansal sorumluluğunu üstlenen profesyonel bir kadrodur. Yönetim ekibi, girişim sermayesi yatırım fonunun yatırım kararlarını alır, yatırım sürecini yönetir ve yatırım sonrası destek verir. Yönetim ekibi, girişim sermayesi yatırım fonunun başarısının en önemli faktörüdür.
Yatırımcı bulmak: Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin üçüncü olarak yapması gereken şey, yatırımcı bulmaktır. Yatırımcılar, girişim sermayesi yatırım fonuna sermaye sağlayan kişi veya kurumlardır. Yatırımcılar, girişim sermayesi yatırım fonundan aldıkları hisse oranına göre kar payı alırlar. Yatırımcılar, genellikle bankalar, sigorta şirketleri, emeklilik fonları, vakıflar, aile ofisleri veya zengin bireyler olabilir. Yatırımcı bulmak için, girişim sermayesi yatırım fonu kurucularının yatırım stratejilerini ve yönetim ekiplerini tanıtan bir sunum hazırlamaları ve potansiyel yatırımcılara ulaşmaları gerekir.
Yasal ve vergisel düzenlemeleri tamamlamak: Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin dördüncü olarak yapması gereken şey, yasal ve vergisel düzenlemeleri tamamlamaktır. Yasal ve vergisel düzenlemeler, girişim sermayesi yatırım fonunun kuruluşunu, faaliyetlerini ve çıkışlarını düzenleyen kanun, yönetmelik ve sözleşmelerdir. Yasal ve vergisel düzenlemeleri tamamlamak için, girişim sermayesi yatırım fonu kurucularının bir avukata danışmaları ve gerekli belgeleri hazırlayarak ilgili mercilere başvurmaları gerekir.
Yatırım yapmaya başlamak: Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin son olarak yapması gereken şey, yatırım yapmaya başlamaktır. Yatırım yapmaya başlamak için, girişim sermayesi yatırım fonu yöneticilerinin piyasayı araştırmaları, potansiyel şirketleri değerlendirmeleri, uygun olanlarla görüşmeleri, yatırım şartlarını belirlemeleri, sözleşme imzalamaları ve yatırımı gerçekleştirmeleri gerekir. Yatırım yapıldıktan sonra, girişim sermayesi yatırım fonu yöneticilerinin yatırım yaptıkları şirketlere düzenli olarak rapor istemeleri, performanslarını takip etmeleri, sorunlara çözüm bulmaları, fırsatları değerlendirmeleri ve çıkış stratejilerini planlamaları gerekir.

Girişim Sermayesi Yatırım Fonuna Başvuru Yapmak

Girişim sermayesi yatırım fonundan yararlanmak isteyen girişimcilerin izlemesi gereken adımlar şunlardır:

Başvuru hazırlamak: Girişim sermayesi yatırım fonuna başvuru yapmak için, girişimcilerin iş fikirlerini, ürün veya hizmetlerini, pazar analizlerini, rekabet avantajlarını, finansal projeksiyonlarını ve yatırım ihtiyaçlarını içeren bir başvuru dosyası hazırlamaları gerekir. Başvuru dosyası, girişim sermayesi yatırım fonu yöneticilerinin girişimcilerin iş potansiyelini değerlendirmelerine yardımcı olur.
Başvuru yapmak: Girişim sermayesi yatırım fonuna başvuru yapmak için, girişimcilerin hazırladıkları başvuru dosyasını ilgili girişim sermayesi yatırım fonuna göndermeleri gerekir. Girişim sermayesi yatırım fonları, genellikle web siteleri üzerinden online başvuru alırlar. Girişimciler, başvuru yaparken, girişim sermayesi yatırım fonunun yatırım stratejisine uygun olup olmadıklarını kontrol etmelidirler.
Görüşme yapmak: Girişim sermayesi yatırım fonu yöneticileri, başvuru yapan girişimcilerden ilgilerini çekenleri görüşmeye davet ederler. Görüşme, genellikle telefonda veya yüz yüze yapılır. Görüşmenin amacı, girişimcilerin iş fikirlerini, ürün veya hizmetlerini, pazar analizlerini, rekabet avantajlarını, finansal projeksiyonlarını ve yatırım ihtiyaçlarını daha detaylı bir şekilde anlatmalarını ve girişim sermayesi yatırım fonu yöneticilerinin sorularını cevaplamalarını sağlamaktır.
Değerleme yapmak: Girişim sermayesi yatırım fonu yöneticileri, görüşme yaptıkları girişimcilerden olumlu izlenim alanları değerlemeye alırlar. Değerleme, girişimcilerin işlerinin ne kadar değerli olduğunu ve girişim sermayesi yatırım fonunun ne kadar hisse alacağını belirleyen bir süreçtir. Değerleme yapmak için, girişim sermayesi yatırım fonu yöneticileri, girişimcilerin işlerinin gelirlerini, karlılıklarını, büyüme oranlarını, risklerini ve benzer şirketlere göre konumlarını analiz ederler.
Yatırım şartlarını belirlemek: Girişim sermayesi yatırım fonu yöneticileri, değerleme sonucunda yatırım yapmaya karar verdikleri girişimcilerle yatırım şartlarını belirlerler. Yatırım şartları, girişim sermayesi yatırım fonunun ne kadar sermaye sağlayacağı, ne kadar hisse alacağı, hangi haklara sahip olacağı ve hangi koşullara bağlı olacağını içerir. Yatırım şartları, genellikle bir niyet mektubu (letter of intent) veya bir anlaşma taslağı (term sheet) şeklinde sunulur.
Sözleşme imzalamak: Girişim sermayesi yatırım fonu yöneticileri ve girişimciler, yatırım şartlarında anlaştıkları takdirde sözleşme imzalarlar. Sözleşme, yatırım şartlarını resmi olarak belgeleyen ve tarafların hak ve sorumluluklarını düzenleyen bir belgedir. Sözleşme, genellikle bir hisse devir sözleşmesi (share purchase agreement) ve bir ortaklık sözleşmesi (shareholders agreement) şeklinde hazırlanır.
Yatırımı gerçekleştirmek: Girişim sermayesi yatırım fonu yöneticileri ve girişimciler, sözleşme imzaladıktan sonra yatırımı gerçekleştirirler. Yatırım, genellikle girişim sermayesi yatırım fonunun girişimcilerin hesabına sermayeyi aktarması ve girişimcilerin girişim sermayesi yatırım fonuna hisselerini devretmesi şeklinde yapılır. Yatırım, genellikle tek seferde veya belirli aşamalara göre parça parça yapılır.

Sonuç

Girişim sermayesi yatırım fonu, yüksek büyüme potansiyeli taşıyan ancak banka kredisi veya halka arz gibi geleneksel finansman kaynaklarına erişimi olmayan şirketlere uzun vadeli sermaye sağlayan bir yatırım aracıdır. Girişim sermayesi yatırım fonları, hem girişimciler hem de ekonomi için büyük faydalar sağlar. Girişimciler, girişim sermayesi yatırım fonundan aldıkları finansal destek, danışmanlık, mentorluk ve ağ oluşturma imkanları sayesinde işlerini kurabilir, büyütebilir ve başarılı kılabilirler. Ekonomi, girişim sermayesi yatırım fonunun katkısıyla istihdam, üretim, ihracat, vergi gelirleri gibi makroekonomik göstergeleri artırabilir, teknolojik gelişme, bilgi birikimi, sosyal fayda gibi mikroekonomik katkılar elde edebilir.

Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak veya girişim sermayesi yatırım fonundan yararlanmak isteyenlerin izlemesi gereken adımları bu makalede anlattık. Girişim sermayesi yatırım fonu kurmak isteyenlerin yatırım stratejisi belirlemek, yönetim ekibi oluşturmak, yatırımcı bulmak, yasal ve vergisel düzenlemeleri tamamlamak ve yatırım yapmaya başlamak gibi adımları takip etmeleri gerektiğini söyledik. Girişim sermayesi yatırım fonundan yararlanmak isteyenlerin başvuru hazırlamak, başvuru yapmak, görüşme yapmak, değerleme yapmak, yatırım şartlarını belirlemek, sözleşme imzalamak ve yatırımı gerçekleştirmek gibi adımları takip etmeleri gerektiğini söyledik.

Girişim sermayesi yatırım fonu, Türkiye’de henüz istenilen seviyede olmasa da son yıllarda önemli bir gelişme göstermiştir. Türkiye’de girişim sermayesi yatırım fonları sektörünün daha da büyümesi ve gelişmesi için devletin, özel sektörün ve sivil toplumun ortak çalışması gerekmektedir. Türkiye’de girişim sermayesi yatırım fonları sektörünün desteklenmesi ve teşvik edilmesi, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmasına büyük katkı sağlayacaktır.